Müziğin Ögeleri - 3 | Gam - 1

Selamlar,

Önceki yazımızda harmoninin tanımını yapmaya çalıştık, en azından konu hakkında fikir sahibi olduk. Bu yazımızda ise gam (scale) konusuna değineceğiz. "Değmen benim gamlı yaslı gönlüme" türküsündeki gam'dan farklı bir şey:) Türk müziğindeki makam kelimesinin eş anlamlısı olarak görülebilir.

Gam konusunu bilmeden piyano (veya herhangi bir enstruman) çalmak, alfabeyi bilmeden kitap okumaya çalışmak gibidir demişler. Çünkü tüm müzikler (doğu, batı, klasik, arabesk, rock, pop vs.) belirli gamlar üstüne şekillendirilir. Bir musiki grubu, icra edecekleri eserin makamını/gamını yani kabaca hangi notaların kullanılıp hangilerinin kullanılmayacağını bilmek zorundadır. Neden?


Gamları ne kadar iyi bilirseniz bir parçayı o kadar rahat çıkarabilirsiniz. Dersiniz ki "Aha bu parça (mesela Firuze) kulağa tanıdık geliyor, phrygian mode olmasın bu? Valla doğru, o zaman şu notalar var, şunlar yok."      

C Phrygian Gamı

Yukarıda gördüğünüz şekil Phrygian Gamı'nın bir oktav için gösterilmiş hali. Başlangıç notası (tonic) C olduğu için C Phrygian olarak adlandırıyoruz. Nereden başladığınız önemli değil, Mesela, Sezen Aksu'nun Firuze adlı eseri B Phyrgian yani Si notasından başlıyor. 

Gamların belirli formülleri vardır,  bu formülleri pratik yaparak pekiştirmek lazım. Hani öğrendiğimiz kelimeleri cümle içinde kullanıyoruz ya, öğrendiğimiz gamları da pratik yapmamız gereklidir.

Phrygian Gamının Formülü: 1 ♭2 ♭3 4 5 ♭6 ♭7  
Ne demek bu? Örneğin, tonic olarak C notasını alalım. Buna göre ;

1 = C,
♭2 = D♭
♭3 = E♭
4 = F
5= G
♭6 = A♭
♭7 = B♭ 

oluyor. Yani C-Phyrgian gamında olduğunu anladığınız bir parçada F# notasının olmayacağını veya D yerine D♭ basılacağını bilirsiniz. Bu size bir parçayı çalarken büyük kolaylık verir. Siz de diğer tonic'ler için phrygian gamlarını bulabilirsiniz. 


[Y-T-T-T-Y-T]
(T = Tam aralık, Y = Yarım aralık)
(C ile C# arasında yarım ses, C# ile D# arasında tam ses aralığı olduğunu hatırlayalım.)



Diğer gamlara geçmeden birkaç örnek verelim,

Kıraç - Yıkık (B♭  Phyrgian) 
Alper Atakan - Yalan (Leyla ile Mecnun) (E Phrygian)
Taxim Beyoğlu Trio - Duydum ki Unutmuşsun (A Phrygian)

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Not: Phrygian Mode, Türk müziğindeki Kürdi makamına benzerdir diyebiliriz. Biraz arabesk/ortadoğu havası var gibi değil mi?
------------------------------------------------------------------------------------------------- 

Evet, buraya kadar geldiyseniz gam kavramı hakkında bir fikir sahibi olmuşsunuzdur. Onlarca farklı gam/scale vardır arkadaşlar. Wikipedia'daki listeye bir bakın. Bu yazımızda sadece 3 tanesini göreceğiz: Natural Minor, Harmonic Minor. Bir de yukarda işlenmişi var (Phrygian). 

Natural Minor ( Aeolian Mode)

C Natural Minor

   

Formül: 1 2 ♭3 4 5 ♭6 ♭7 

[T-Y-T-T-Y-T]

Farkettiyseniz Phrygian gamından farkı sadece bir nota. Ama bu fark müziğin verdiği duyguyu bambaşka bir hale getirmekte. G minor, Nihavend makamıyla benzerlik gösterir.

İstanbul Duo - Eternity and A Day & By The Sea (E Natural Minor)
Fazlı Say - Katibim (A Natural Minor)
Taxim Beyoğlu Trio - Pervane (G Natural Minor)

Harmonic Minor

C Harmonic Minor

Formül: 1 2 ♭3 4 5 ♭6 7 

[T-Y-T-T-Y-T]

Bu iki gam popüler şarkıların büyük bir kısmını oluşturduğu gibi çoğu klasik eserde  ve TSM'de karşımıza çıkmaktadır. 




Beethoven - Moonlight Sonata (C# Harmonic Minor)
Beethoven - Fur Elise (Not: D#, gama dahil olmamasına rağmen süsleme niteliğinde kullanılmış. Koskoca Beethoven)

Beethoven demişken... İsmail Abi

Major Scale (Ionian Mode)

Formül: 1 2 3 4 5 6 7 

[T-T-Y-T-T-T-Y ]

Bu gam için en güzel/öğretici örnek bence Johann Pachelbel - Canon in D.


İzlenesi Video:

45 tane gam tek gitar solosunda (0:00 - 4:50 arası)

Sonraki yazımızda gam konusuna devam edeceğiz.



Meraklısına:

Julian Bradley - 4 Types Of Minor Scale 

https://www.basicmusictheory.com/  (İstediğiniz scale'i bulabilirsiniz)